Tỷ giá giao dịch thực tế luôn là yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến việc ghi nhận doanh thu, chi phí và chênh lệch tỷ giá trong kế toán doanh nghiệp. Khi Thông tư 99/2025/TT-BTC chính thức có hiệu lực, thay thế Thông tư 200/2014/TT-BTC và Thông tư 53/2016/TT-BTC, quy định về tỷ giá đã được điều chỉnh theo hướng thực tiễn hơn, linh hoạt hơn và phù hợp với phương pháp quản trị tài chính hiện nay.
1. Cơ sở pháp lý theo Thông tư 200 (VBHN)
Theo Điều 69 và các quy định tại Thông tư 200 (VBHN), tỷ giá giao dịch thực tế được xác định như sau:
-
Tỷ giá mua: áp dụng khi ghi nhận tài sản, chi phí, nợ phải thu.
-
Tỷ giá bán: áp dụng khi ghi nhận doanh thu, nợ phải trả, giảm tài sản.
-
Doanh nghiệp có thể lựa chọn tỷ giá xấp xỉ với tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình của ngân hàng thương mại nơi thường xuyên giao dịch (sai lệch không vượt quá ±1%).
Tuy nhiên, tỷ giá xấp xỉ chỉ được phép áp dụng nếu không ảnh hưởng trọng yếu đến kết quả kinh doanh. Khi đánh giá lại các khoản mục ngoại tệ, doanh nghiệp vẫn phải sử dụng tỷ giá mua/bán hoặc tỷ giá trung bình tại thời điểm lập báo cáo tài chính.
2. Điểm mới trong Thông tư 99/2025/TT-BTC
Thông tư 99 kế thừa nền tảng của Thông tư 200 nhưng có ba thay đổi quan trọng.
Thứ nhất – Hợp pháp hóa khái niệm “tỷ giá xấp xỉ”
Nếu như Thông tư 200 chỉ coi tỷ giá xấp xỉ là một lựa chọn mở, thì Thông tư 99 chính thức công nhận đây là một phương pháp hợp lệ. Quy định này đi kèm giới hạn sai lệch ±1% và yêu cầu minh bạch trong thuyết minh báo cáo tài chính.
Thứ hai – Làm rõ phạm vi và điều kiện áp dụng
Doanh nghiệp được chọn sử dụng tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình, hoặc tỷ giá xấp xỉ với tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình theo ngày, tuần hoặc tháng.
Tỷ giá xấp xỉ phải được theo dõi thống nhất trong kỳ kế toán, chênh lệch không vượt quá ±1% so với tỷ giá trung bình ngày giao dịch, và phải thuyết minh rõ ràng trong báo cáo tài chính.
Thứ ba – Cập nhật nguyên tắc đánh giá cuối kỳ
Cuối kỳ kế toán, doanh nghiệp sử dụng tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình của ngân hàng thương mại nơi thường xuyên giao dịch. Riêng tiền gửi không kỳ hạn bằng ngoại tệ, phải đánh giá lại theo tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình của ngân hàng nơi mở tài khoản.
3. Ví dụ minh họa so sánh
Ví dụ:
Công ty X mua hàng hóa trị giá 20.000 USD ngày 10/10/2025 tại Vietcombank.
-
Tỷ giá mua chuyển khoản: 25.200
-
Tỷ giá bán chuyển khoản: 25.300
-
Tỷ giá trung bình tuần (7–11/10/2025): 25.250
Theo Thông tư 200:
Doanh nghiệp ghi nhận theo tỷ giá mua (25.200) nếu thanh toán ngay, hoặc tỷ giá bán nếu ghi nhận công nợ. Có thể dùng tỷ giá xấp xỉ 25.250 nếu không ảnh hưởng trọng yếu.
Giá trị ghi sổ: 20.000 × 25.200 = 504.000.000 VNĐ
Theo Thông tư 99:
Doanh nghiệp được phép chọn tỷ giá trung bình tuần 25.250, nếu chênh lệch ±0,2% so với tỷ giá trung bình ngày (được chấp nhận).
Giá trị ghi sổ: 20.000 × 25.250 = 505.000.000 VNĐ
Chênh lệch 1.000.000 VNĐ – không trọng yếu, giúp ổn định tỷ giá kế toán và đảm bảo nhất quán trong ghi nhận nhiều giao dịch cùng kỳ.
4. Đánh giá tổng quan
Thông tư 99/2025/TT-BTC không thay đổi nguyên tắc cốt lõi của Thông tư 200, nhưng đã:
-
Hợp pháp hóa tỷ giá xấp xỉ.
-
Ràng buộc rõ giới hạn sai lệch ±1%.
-
Yêu cầu minh bạch trong báo cáo tài chính.
Nhờ vậy, doanh nghiệp có thể linh hoạt hơn trong xử lý các giao dịch ngoại tệ, đồng thời đảm bảo tính trung thực và ổn định của báo cáo kế toán. Đây là bước tiến giúp chuẩn mực kế toán Việt Nam tiến gần hơn với thông lệ quốc tế, hướng đến quản trị tài chính hiện đại và minh bạch.
